Xo viri ra nêkeyme, ma viri dero.

Nustoğê Delali, Emser serre 2023 a. Naê ra tam 86 serri ravêr Kerbela wa dıdine Dêsım de biye. Ebe fekê resmiyeti Des u hirê hazar u se u seşt mordem Dêsım de kişiyo, hende ki rusniyo ğerb. Hama ebe fekê donoğa TERTELÊ 38İ de çêwres-phoncas hazar mordem kişino.

Resmiyet vano ke yine sere dard we, wast ke hukmat bırıznê. Ma az u uzê pi u khalıkanê xo ki resmiyet ra pers kenime, vanime ke: Nêtê pi u khalıkanê ma de ke sere wadardene bıbiyenê, yine çaê çhekê xo ardi teşlimê sıma kerdi?

Çaê şi ra u olağa de, pırda de guriyay?
Çaê şi inşaatê qereqol u qısla de guriyay?
Çaê şi inşaatê lojman u inşaatê dayranê hukmati de guriyay?
Çaê Ağleranê mara 72 teni şi Xarpet de bexo teşlim bi?

Seyd Rızay ki dama resmiyeti diye, mulxutê xo mekanê pi u khalıkê xora vet, şi kot bırr. Bırr de kuli amey qırrkerdene, wertê yi qelfey ra torna xo Cemila be dı hirê tena xeleşiyay, yi bini ebe bomba u mitriyaloz amay qırrkerdene. Cemila serba yi roca mı rê nia qesey kerd:

DERÊ LAÇINU, MARÊ BI DESTA KERBELAY

Laçınu de ma hêşte mêndime, werdê ma, tıdarekê ma, talıbunê ma ardênê.

Rocê; Khalıkê mı sodır lêle ra ustra, piyê mırê hewnê xo qesey kerd. Khalıkê mı piyê mırê vat ke: “Laê’m; mı êwro hewnê di. Hewn de; zoniyê vora sure vora. Hêni aseno ke, êwro ma têdine ita de qırr kenê, na dere marê beno mezele. Gos ke nanê mı, ma xorê şime hetê Koê Muzıri. Sıma bêrê êwro sêrê Laçınu ra goligu biyarê, ma hurendia xo ravurnime.”

Piyê mı coru qarşiyê piyê xo nêveciyêne. Piyê mı dormê xode sêyr kerd, thaba nêvat, veng nêkerd. Moa mı ki hasa sıma ra dıcani biye, aê ki gos nay bi hêwnê khalıkê mı ser. Moa mı cêrê cı, vake:

“Xızır nêkero, ez hurêndia xora nêlewina. Qırr kenê ki, va bêrê ma zê leyrıkunê pısıngu ita qırr kêrê. Ma çend rocio ney dere u derxınu ro ca be ca fetelime, êndi şime koti?” Moa mı ke hêni va, khalıkê mı mıradiya, bastona xo gurete cerdê pê maro veciya ser, heni tik şi. Mara cor tepeê de vınet. Tepe; mara cor xêyle berz bi. Qorr rê piyê mıde ki suji est bi, nêşikiyêne zaf bıfeteliyo, heni tenê ca mara düri ronistaiyi bi. Bıraê mı be lacê khalıke mı Ali Êsania1 ki lewê piyê mı de ronistaiyi bi. Sodır bi, teğbin de saate biye nêw, nêbiye, êndi roc xeylê bi bi berz, Usenê Bêji lewê made veciya. Usenê Bêji şuwanê khalıkê mı bi, khalıkê mı ke lêle ra mıradiya bi şi bi, Usenê Bêji ki dıma şi bi.

Khalıkê mı Usenê Bêji rusno lewê ma, Useni piyê mıre vake: “Şıxhesen! Sêyd Rıza vano ‘Laê’m! Qê hurêndia xora melewiye ra, eskêri dormê ma be dormê Laçınu fırçêwerme gureto, nı sêrê qoligu biyarê, nê ki thaba.”

Ma, a roce hata veresan uca mêndime. Saate amê phoncine, rametia moa mı, pusula onte, vake: “Aha! Şuwarey naê vêciyay!”

A waxt eskeri têde eve şuware bi. Hasa sıma ra kelpe ki lewê made ro. Cinia Abasê Sesbeçiki2 mıradiya şiya, kutık ki koto aye dıma amo uca. Hêni vatenede moa mı vake: “Metersê! Şuwaru, ostorê xo haê hetê Obacoğe ser çarnay ra, peyiser sonê.” Se ke moa mı hêni va, veng gına kelpi ro, kutık loa, ravêr çutê cendermey veciyay. Moa mı destê xo dardi we howa, cendermu rê vake: “Teslim! Teslim!” Cendermu qebul nêkerd, vake: “Vurun! Ateeeş! Ateeş!”

Qersuni zê torge vornay maro, eve desta bumbey êşti ma ser, mı pê destê bıraê xo guret, cat kerd ke bıremime, moa mı pê destê ma guret, ma dayme ronistene. Eskero bin; hona peyiniye ra nêamo, xora yi çut cendermeye nanê mara. Se ke eskero bin ama rest, yine ki kerd severese, vengê qerrsunu u bumbu be vengê zırçayıs u qirrayısê ma kot têwerte. Zele-mele kote ma, zırçayısê ma veciya asmen. Uca de çêwres canunê mara qul nêverda, têde qırr kerdi. Wertê a alamete de mı vozda pê komela kınkori. Mı uca pê a komele de xo namerdene, esker nata-bota piyê mı be khalıke mı yinuna fetelino. Piyê mı ki a deqqa mara tenê düri lewê yiney de bi. Jü cenderme şi ke yine de awe bısımo. Ma zêdene cinik u domani bime, keşi de çhêki çine biye. Çheke teyna piye mıde est biye, piyê mı uca tıfong na cendermey ra. Cenderme qirra vake: “Can kurtaran! Can kurtaran!”

Eskeru dormê piyê mı guret, êndi kist ke, se kerd xebera mı çina. Xêyle waxt vêrd ra, veng u vacê tufongi bıriya.

Ez hurêndia xora ustara ke, veresano, êndi ke saate mı sera şiya, çıqa waxt verdo ra, ez nêzon. Mı dormê xo de seyr kerd ke, amıka mı Lêyle ki wes menda. Mı be amıka xo şime meyitu ser ke têde qırr kerdê, zê lode estê pêser. Têde têlewe de jü qüye dêrê. Amıka mı Sebra ki, dırbetına. Aê ma dime, marê vat ke: “Erê khıla’m, hania verê mı açarnê qulba, na puşia mı ki verê çenunê mı sanê, çenunê mı gırêdê, meyitu sero ki mevındêrê, sıma pesewe tersenê.”

Amıka mı Lêyle ki waa xo Sebra rê vake: “Ez qulba nêzon, erê waa’m, qulba çıqa mırê vace!”

Sebra ki cêrê cı vake: “Erê waa mı, ucao ke roc vecino, rüê mı açarnê a heti ser. Tenê awe biya lêwunê mıra ke, puşia mı ki bınê çenunê mıde gırêde. Guçhê sala daê ra des u hire zerni gıredaiye, yi zernu xorê bıcêrê, sıma ke nêmırenê wes manê, rocê nınga sıma kona sukê, xorê ya nonê wenê, ya ki caê de qedaxe benê.”

Amıka mı Sebra hêni qesey kena, mı be amıka mı Lêyla ki meyitu sero vınetime, ya maro iştirê bêro, ya thabaê, hêni bime husk u koli mêndime. Amıka mı Lêyle şiye, zê vatena waa xo zerni miyanê moa xo Bese ra vêti, gureti, puşiyê bıne gula Sebra de gırêdê, ver çarna qulba şiye, şiye ke awe neqebe ra biyaro, fekê waa xora kero, amıka mı Lêyle neqebe ra veng da vake: “Sebra! Awe têde pırrê qonia.”

Sebra vake: “Eke hênio, awe miya, miya, xorê sêrê.” Êğro ke, gonia meyitu şiya dere, awe biya pırrê goni.”

Na goni goniagonia Mulxıtê Sêyd Rızay be mordemanê yia wendoğê Delali. Gonia Mulxutê Çê Seyd Rızay yi serra de ê her jü parçê de herdê dewreşi de rişiye herd. Her toprağe de mezelê xo estê.

SOĞINIYA MULXUTÊ SEYD RIZAY BE MORDEMANÊ SEYD RIZAYA

Sêyd Rıza: Sera 1937 de Xarpet de destê hukmatia erjiya dare. 90ê sere bi.
Bese: Cinai Seyd Rızay biye. Mezra Bali ra Waa Hemedê Boği biye. 50-55 serre biye.
Şıxhesen: Lacê Sêyd Rızay bi. 70ê sere bi.
Anıke: Cinia Şıheseni biye. Çêna Sêydağay biye, dıcani biye.
Saheyder: Lacê Şıxheseni bi, azeb bi. Sulta çena Rayberê Seyd Ağay de nisanli bi.
Sewliye: Bese be Seyd Rızay ra biye.
Lacê Sêyd Rızay Ali Rıza: (Bese ra) Sera 1937 de 8-9 serre de bi.
Lacê Sêyd Rızay Qereman: (Bese ra) Sera 1937 de 7–8 serre de bi.
Lacê Sêyd Rızay Ali Esker / Ali Êsan: (Bese ra) Sera 1937 de 5-6 serre de bi. Derê Semıka de bi vindi.
Lacê Poşti: Tılage ra Cüamerd bi.
Zeynebe: Cinia Teşlimi, veyvıke biye. Qelecuxe ra Çêna Sêrxan Ağaê Feratu biye.
Ali Rıza: Lacê Teşlimi bi, 30 serre bi.
Sahi Xulxul Rıza: Lacê Heyderê Sêyd Ağay bi, azeb bi. Çheke fetelneno. Dırbetın xeleşiya. Eskeriye de dırbetia Derê laçina na merd.
Menese: Çêna Teşlimi biye. Dırbetın xeleşiye, Halvoriye de Usenê Sılemani de zeweciye.
Gulsume: Çêna Teşlimi: Dırbetın xeleşiye. Rusnê Surgıniye, İzmir Bademli de ostor ortmiş beno, kas bena, mırena.
Raymane: Cinai Abasê Sesbeçıki biye, veyvıke biye.
Memê Beji: Abasanê Tılage ra bi. 25-26 serre bi.
Gulzare: Cinia Usenê Beji, veyvıke biye.
Saheyder: Lacê Şıxheseni bi, xort bi.
Sebra: Çêna Sêyd Rızay. Zeweciyayi biye. Kişiye.
Leyle: Çêna Sêyd Rızay. Azebe biye, wes xeleşiye.
Cemila: Çêna Sêyd Rızay. 6-7 serre biye, dırbetın xeleşiye.
Nare: Çêna Sêyd Rızay
Menese: Çena Teşlimi
Xıdê Alqadıri: Dırbetın xeleşiya.
Ane: Çena Hesê Qıloti.
İsme:İksore ra çena İbil biye, Azebe biye. İbil şüwane Rayberê Sêyd Ağay bi, çena xo İsme ki beslemiya Anıke bena.
Pule: Cinai Seyd Rızaya. Ferata ra çêna Diyab Ağaya.
Rayberê Sêyd Ağay: Bırazaê Sêyd Rızayo.
Ali Heyder: Lacê Rayberê Sêyd Ağay. Azeb bi, 15-16 serra de bi.
Ana Zeynebe: Cinia Saheyderi, moa Teşlimi.
Zerfe: Moraba Çê Sêyd Rızay.
Lacê Miçi: Morabaê Rayberi bi, salagcine rê şi Deste. Piê Muşi. Morabaê Rayberi bi salagcine rê şi Deste.
Morabaê Rayberi: Salagcine rê şi Deste.
Morabaê Rayberi: Salagcine rê şi Deste. Tornê Ana Zeynebe

Pesewa ke ağleri Dêsımi mekeme kerdi, ayne pesêwe ki erciyay dare.

Ağlarê Dêsımiê ke 14ê Asma Payıjia Pêene de Xarpet de erjiaydare:
Ağlerê Dêsımi şi Xarpet de teşlim bi, Seyd Rıza ki pırdê Erzıngani de ceriyapê, uca ra berd Xarpet.

Werte yina ra:
Hesenê İbrahimê Qıci (Khuresıc)
Usenê Seydi (Khuresıc)
Aliê Mırzê Sılê Hemi (Demenıc)
Hesenê Cıvrail Ağaê Arekiye (Demenıc)
Fındıq Ağa (Usıvıc)
Usenê Seyd Rızay (Abasıc)
Seyd Rıza (Abasıc)

Hawta u dı mordemi ra ni hawt teni erjiyay dare, yi bini kuli rusnay hepısanê Anadoliye. Yina ra kes peyiser nêama. Kam kot de kişiyo, kam ke kot de poyiyo, kot de izrab u sıtam diyo kes nêzano, sırrê dewleto. Hurendia mezelanê seydanê ma, ağleranê ma beli niya.

İhsan Çağlayangil a waxt Emniyet Muduriyê Meletiyo. Bexo darestena ağlera de vazife do ve cı. O Xatıratê xode serba a roce nia vano: “Ma Seyit Rıza guret. Otomobil’de mabenê mı be Mudurê Polisa İbrahim’i de nişt ro. Jeepe lêwê meydanê qereqolê cenderma de vınete. Seyit Rızay se ke sepiyê dareestene di, şi ser ke ercino dare: ’Finêdare’ vat, cêra mı: ‘To Ankara ra serba dareestena mı ama? Mına hüa. Savcı cı ra pers kerd, vat namaz wazena ya nêwazena, yi nêwast. Ma qesa xoa peêne cıra pers kerde, vat: ‘Çêwres pagnota mı be saata mı estê, lacê mıdê.’Ma va ke lacê to ki ercino darei. Marê vat:,” ‘Eke henio, lacê mı mıra raver bercê dare!’ Ma Seyit Rıza ard meydan. Hoa zaf serde biye, dormê ma de kes ki çine bi. Ama Seyit Rıza, say ke meydan pırrê mılletio, ebe a usul wez da, vake: ‘Evladı Kerbelayime, bêgunayime, ayıvo zulımo, cinayeto!’ Hobıbıka ez gureta. No mordemo kokım rap rap şi. Cingane thon da. La est vılê xo. Ebe nınga xo da sandali ro, xo deştia xo fitdare. ç

1) Lacê Sêyd Rızayo, Bese rao. Vindibiyaeyo.
2) Dewrescamalıco, cırê Ali Abasê Khabani vanê. Dewa Şoşvanki de beno. Seyd Rıza ke ’37 de sono Derê Laçina de mulxutê xora vışino, o ki tey beno. Jü ki Haçkirege ra Memê Keleci, Bez, Ecem (Tılage ra Welo Bıc) tey benê. Eke şi Erzıngan ki Tılage ra Rızê Berti be Qumê Kherria tey benê.