Kırmanciye de vanê des u dı aşiri, hendo ki wucaği estê. Hem ni aşira hem ni wucağa dewrê Osmani ra be hata dewrê Cumureti retiye nêdiye. Hona ki a murrine dewam kena. Zulımkara key ke fırsend di xarê herdê Kırmanciye kenê, qetıl kenê. İzrab u sıtam danê Kırmanciye. Kırmanca ki tıma serba raa xo, serba şeref u namusê xo ni zalımkara rê çhok nênanê ro. Sairê Dêsımio Pil Sey Qaji serba ni dewra nia vano:
„Dewrê Tanjimati
Dewrê Cumreti
Pêro ma rê bi tertele u afati“
Cumuret ke saniyapê taê ağleranê Dêsımi dowatê Meclişi kenê. İdarê Ağaê Qoca vano „Ez yinê Osmani ra awe nêsımena.“ Vatena yi yi serra ra des u phonc serri ra tepia vecina. Serra 1935 de namê Vilayetê Tunceli ra jü qanun vecenê. Merkezê suka Tunceli dewa Mamekiye de teşkil kenê. Ra u oğağa, pırda, qereqola, dayranê hukmati, camiye u adliya, qısla danê vırastene. Butın sarê Dêsımi kenê emeliya gurenenê. Esker çıpıxnenê qısla kenê pırr, dıma çheka topkenê.
Serra 1937 de 4ê Gulane de Anqara de qanun imza kenê, fermanê Dêsımi vecenê. Ravêr ağleranê Dêsımi topkenê benê Xarpet de erzenê hepıs. Ağlera ra hawt tena finê dare, şêşt tena ra zêde ki erzenê hepıs. Mezel u soğıniya ni ağlera hona sırrê dewleto. Serra 1938 de ki sak kenê ser ra, mıletê Kırmanci qırr kenê.
Herdê phonc ses aşira de endi thêr bilê qü nêkeno. Yi bina ra ki pilanê seri top kenê benê. „Wertê Hegay ra kemeranê gırsa çinenê we.“ Çend teni wucaği ke estê, cı ra tekê nêverdanê. Domanê sowi ra hata kamıli çent teni ke wucağe sero estê, têdine qırr kenê. Kamo ke Raa Heqi rameno, nêwazenê ke pay ra bımano. İbadet u jüananê Kırmanci rê qotır nêkenê. Mezhebê xo, jüanê xo, cısn u cıbiliyetê xo ra ber keşi nêwazenê. Khurêsu ra, Bamasuro ra, Dêwrêscamalu ra, Şıx Delilê Berx u Can ra, Sarısaltık u Ağuçanu ra kam ke esto pêroêne qırr kenê.
Serba perloda Alevilerin Sesi na more de Axuçananê Bargıniye ser malumat dana. Bargıniye ra Ahmet Cansız mobetê xo de Ağuçananê Bargıniye ser nia qesey kerd:
“Ez Bargıniye’de ama dina. Namê piê mı Heseno. Mektebo sıfte mı wendo. Dewe de ma rê Çê Seyd Weli vanê. Wucağê Ağuçan raime. Talıba ra dewa ma de jü çê bile çino. Pêro jü kok ra yenê.
Namê Ağuçano heqani Mençeko. Hona ke des u dı serre biyo Xorasan ra amo Anadoluye. Serra 685 de Diyarêbekir de destê Sultanê Selçuklu Alaaddin Keykubat ra ağü dino cı, a zehiri çarneno hemgin tase de peyser dano Alaaddin Keykubati. Namê xo uca ra yeno, Ağu içen mendo. Serranê 695-98 maben de hona hiris u dı serre biyo, Barginiye (Söğütlütepe) de destê Bizansu ra seyit biyo. Hewsa xo Barginiye dera.
1938 de pilê ma Çê Seyit Weli lacê apê Khalıkê mı Seyd Hesen bi. Qesa çê Ezbeta ma yide biye. 19ê Ağustos’e 1938 de roca bazare mulxutê hirê çêa daarê berd, mezra Sekesur esta, uca de kerdi mereka vaşi, kibrıte nêpa. Amıka mı Zeynebe ki a çê de veyvıke biye. Lacê de xo bi, hona herd ra ğız biyêne, namê xo Feremuz bi. Çê Turabi u Aziz Barani be çê ma ra vişt u hirê nıfışi wesa wes vêsnay.
Bargınıciye ke Serkesur de vêsnay:
Çê Turabi ra (Baran):
1- Turabi: Mordemo de Kamıl bi.
2- Şehribane (Sare): Cinia Turabi biyê, 53 serra de biyê.
3- Fatma: Cinia Aziji biyê, 41 serre biyê.
4- Aziz: Lacê Turabi bi, 39 serre bi.
5- Ali: Lacê Turabi bi, 33 serre bi.
6- Mamud: Lacê Turabi bi, 23 serre bi.
7- Periza: Fatma be Aziji ra çêneka 14 serre biyê.
8- İbrahim: Lacê Turabi bi, 12 serre b
9- Xelil: Fatma be Aziji ra layıko 12 serre bi.
10- Ali: Fatma be Aziji ra layıko 8 serre bi.
11- Usıv: Fatma be Aziji ra layıko 7 serre bi.
12- Gulperiye: Fatma be Aziji ra çêneka 5 serriye biyê.
Çê Sêyd Heseni ra ( Canan):
1- Sêyd Hesen: 44 serre bi.
2- Xece: Moa Sêyd Heseni biyê. Amıka Turabi biyê.
3- Gulsume: Cinia Sêyd Heseni biyê, 44 serre biyê.
4- Dertli: Gulsume be Sêyd Heseni ra layıko 25 serre bi.
5- Xıdır: Gulsume be Sêyd Heseni ra layıko 10 serre bi.
6- Hemed: Gulsume be Sêyd Heseni ra layıko 8 serre bi.
7- Zeynebe: Moa Dertli biyê.
8- Gare (Gewere): Gulsume be Sêyd Heseni ra çêneka 15 serriyê biyê.
9- Bese: Gulsume be Sêyd Heseni ra çêneka 7 serriyê biyê.
10- Sultane: Çêneka de 4 serriyê biyê.
11- İsmixane: Gulsume be Sêyd Heseni ra çêneka 1 serriyê biyê.
12- Feremuz: Zeynebe be Dertli ra layıko 2 serre bi.
Bınge: Ahmet Cansız:
Caê dina amaêne, Tarıx: Bargıniye (Karabakır) 1933
Caê Qeydi, Tarıxi: Mersin, 11.05.2011
Qeydkerdoği: Cemal Taş, Alican Duman
Arşiv: Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Projesi
