Bu yazı Alevilerin Sesi dergisinin 296. sayısında yayınlanmıştır.
Alevi Ansiklopedisi, Balkanlardan Anadoluya, Ortadoğu’dan Uzak Asya’ya tüm Alevi-Bektaşi süreklerini kapsayarak farklı coğrafyalardan, dillerden ve geleneklerden gelen Alevilerin ortak bir hafıza platformu olmayı hedeflemektedir. Tarih boyunca epistemik ve fiziksel şiddetle yüzleşmiş Aleviliğin belleğini, sosyo-kültürel dünyasını, duygularını ve inançlarını yeni yüzyılın dijital imkânlarıyla çok dilli bir ortamda gelecek kuşaklara ulaştırmayı amaçlamaktadır. Bu platform, bir yandan akademik Alevilik literatürünü bilimsel kriterlerle titizlikle derlemekte; öte yandan pirlerin/dedelerin/babaların ve anaların kendi dilleriyle konuşarak kolektif toplumsal hafızaya ses vermelerine, kendi duyu ve anlam dünyasını çok dilli biçimde geleceğe aktarmalarına alan açmaktadır.
2 Temmuz 2025’te Alevi Asniklopedisi resmi olarak yayına açıldı. İlk etapta 58 madde ve 78 video kaydı erişime sunuldu. Sadece ilk ayında (Temmuz) 56 bin ziyaretçi ve 94 bin sayfa görüntüleme, ikinci ayında (Ağustos) ise 96 bin ziyaretçi ve 132 bin sayfa görüntüleme elde edilerek ansiklopedinin nasıl büyük bir ihtiyaca yanıt verdiği ve Alevilik çalışmalarında ne kadar önemli bir boşluğu doldurmaya başladığı açıkça görüldü. Alevi Ansiklopedisi şu anda Türkçe ve İngilizce içerikle yayında. Çok yakında ilk olarak Almanca ve ilerleyen süreçlerde Kurmanci, Kırmancki ve diğer dillerde de yayında olacak.
Alevi Ansiklopedisi Nedir?
Alevi Ansiklopedisi, Alevi topluluklarının bilgi geleneklerini, tarihlerini, kozmolojilerini ve deneyimlerini belgeleyen öncü bir dijital platformdur. Klasik ansiklopedi modellerinden farklı olarak yalnızca dışarıdan yazılmış bilgileri derlemekle yetinmez; Aleviliğin kendi kavramlarından, hafızasından ve duygularından beslenen, içeriden bir ses olmayı hedefler. Böylece Alevi topluluklarının kendi kültürel ve manevi evrenlerini tanımlama ve anlatma hakkını görünür kılar.
Alevi Asniklopedisi, aynı kavram hakkında birden fazla girişe alan açarak, Alevi toplumunun kültürel, lingusitik ve sosyo-dinsel çeşitliliğini kapsamayı hedefler.
Alevi Ansiklopedisi, akademik titizlik ve kaynakça standartlarıyla çalışan bir arşivdir. Ancak yalnızca akademik bilgiye değil, sözlü, ilişkisel ve ritüel boyutlara da yer vererek Alevi bilgisinin tarihsel çeşitliliğini korur. Amaç, bilgilendirmek kadar, yüzyıllardır marjinalleştirilmiş ve susturulmuş bir topluluğun hafızasını geleceğe taşımaktır.
Alevi Asniklopedisi 21. yüzyılın dijital beşerî bilimler alanına dâhildir. Açık erişimli ve çok dilli bir platform olarak (şimdilik Türkçe ve İngilizce; yakında Almanca, Kırmanckî, Kurmancî, Fransızca), Alevi bilgisini farklı kuşaklara, coğrafyalara ve disiplinlere ulaştırır. Böylece dijital çağın imkânları kullanılarak genç kuşakların giderek zayıflayan bağlarını güçlendirmek, kadim kozmolojilerle geleceğin tahayyülleri arasında köprü kurmak hedeflenir.
Alevi Ansiklopedisi yalnızca bir belgeleme değil, aynı zamanda bir geri kazanım çabasıdır: akademik özen, toplumsal katılım ve çokdilli açıklık yoluyla yaşayan bir mirasın korunması ve canlandırılmasıdır. Akademisyenler, öğrenciler, pirler/dedeler/babalar, analar ve kültürel aktörler ansiklopediye katkı sunabilir; aynı konularda farklı maddelerin yayımlanmasıyla Aleviliğin içsel çoğulluğu da yansıtılır.
Ansiklopedi Kimlerden Oluşuyor, Nasıl Çalışıyor?
Alevi Ansiklopedisi, iki kurucu temele dayanmaktadır: birincisi akademik–bilimsel alan, ikincisi ise pirlerin/dedelerin/babaların ve anaların yüzlerce yıllık süreklerinden taşıdıkları ve kendi hafızaları, duyguları ve sesleriyle kurdukları özgün bilgi alanıdır.
Bilimsel alanda, alanında uzman akademisyenlerden oluşan yayın kurulu ve bilimsel danışma kurulu bulunmaktadır. Bugün artık uluslararası bir alan haline gelen Alevilik Çalışmalarında farklı disiplinlerden ve kuşaklardan dünyanın farklı yerlerinden yaklaşık yüz akademisyenin yer aldığı bilimsel danışma kurulu, kendi sahasındaki en ciddi birikimi temsil etmektedir. Alevilik literatüründe öne çıkmış, farklı akademik gelenekleri ve perspektifleri yan yana getiren bu yapı sayesinde ansiklopedi maddeleri titizlikle denetlenerek yayıma girmektedir. Amaç, Alevilik üzerine türetilmiş yığınsal ve karmaşık literatürü her okurun anlayabileceği sadelikte, derli toplu ve özlü bir şekilde aktarmaktır.
Pirler/Dedeler/Babalar ve Analar alanında ise uzman antropologlar tarafından yürütülen etnografik görüşmelerden derlenen kısa videolar yer almaktadır. Bu içeriklerde pirler/dedeler/babalar ve analar, kendi dillerinden yüzlerce yıldır aktarılagelen Aleviliğin özgün bilgilerini, ritüellerini, inanışlarını doğrudan paylaşmaktadır. Böylece ansiklopedi, yalnızca yazılı ve akademik bilgiyi değil, yaşayan sözlü hafızayı, kolektif aklı ve duyguları da görünür kılmakta, Aleviliği tüm boyutlarıyla yaşamsallaştırmaktadır.
Alevi Ansiklopedisi tüm Alevi süreklerini kapsayacak biçimde, farklılıkları, çoğullukları ve renkleriyle çok yönlü bir bilgi alanı sunmayı hedeflemektedir.
Alevi Ansiklopedisi Nasıl Yayım Yapar?
Alevi Ansiklopedisi’nde her madde, yazarlar ve yayın kurulu arasındaki karşılıklı sorumluluk çerçevesinde hazırlanır. Yayın süreci, bilimsel kriterler ve etik kurallar gözetilerek işler: gönderilen içeriklerin kapsam ve hedeflere, yazım ilkelerine ve etik standartlara uygunluğu yayın kurulu tarafından titizlikle değerlendirilir; gerektiğinde alanında uzman hakemlerden görüş alınır. Yazarların katkıları özgünlük, kaynaklandırma ve ayrımcılıktan uzak olma koşuluyla kabul edilir; daha önce yayımlanmış çalışmalar uygun formatta güncellenerek yeniden sunulabilir. Ansiklopedi, aynı konuya dair farklı perspektiflerin de yer bulmasını destekler ve böylece Aleviliğin içsel çoğulluğunu yansıtır. Yayınlanan içerikler üzerinde yazarlar sonradan düzeltme yapabilir; bu güncellemeler şeffaf şekilde kayda geçirilir. Görsel ve işitsel materyallerin kullanımında telif haklarına riayet etmek yazarların sorumluluğundadır. Tüm bu süreçler çevrimiçi ortamda arşivlenerek şeffaflık ve güvence sağlanır. Böylece Alevi Ansiklopedisi, akademik özen, toplumsal katılım ve etik ilkeler temelinde yaşayan bir mirası kamusal alana taşır.
Alevi Ansiklopedisi Şimdiye Kadar Neler Yaptı?
Alevi Ansiklopedisi çalışmaları Rıza Şehri Akademisinin davetiyle Nisan 2024’te başladı. Pirler, analar, yol önderleri, Alevi entelektüelleri ve Alevilik üzerine çalışan akademisyenlerin katılımıyla düzenlenen toplantılar sonucunda, Eylül 2024’te ansiklopedinin ilk web sitesi ara yüzü yayına girdi.
Bu süreci Ekim 2024’te Dortmund’da gerçekleştirilen I. Alevi Ansiklopedisi Sempozyumu izledi. Burada hem akademik camiadan hem AABF ve GADEV gibi dispaoradan ve Türkiye’den Alevi kurum ve topluluklarından temsilciler bir araya gelerek ansiklopedinin temel ilkelerini tartıştı. Ardından Mart 2025’te yine Dortmund’da düzenlenen I. Pirler ve Analar Çalıştayı, Alevi inanç önderlerinin seslerini ve birikimlerini doğrudan sürece katmaları açısından tarihi bir adım oldu.
2 Temmuz 2025’te Alevi Asniklopedisi resmi olarak yayına açıldı. İlk etapta 58 madde ve 78 video kaydı erişime sunuldu. Sadece ilk ayında (Temmuz) 56 bin ziyaretçi ve 94 bin sayfa görüntüleme, ikinci ayında (Ağustos) ise 96 bin ziyaretçi ve 132 bin sayfa görüntüleme elde edilerek ansiklopedinin nasıl büyük bir ihtiyaca yanıt verdiği ve Alevilik çalışmalarında ne kadar önemli bir boşluğu doldurmaya başladığı açıkça görüldü.
Bugün Alevi Ansiklopedisi, deneyimli ve tanınmış isimlerden oluşan Bilimsel Danışma Kurulu ile, profesyonel Yayın Kurulu sayesinde akademik kriterlerden taviz vermeden; çok sesliliği, çok dilliliği ve farklı fikirlerin bir arada yer bulmasını güvence altına almaktadır. En önemlisi ise, pirlerin ve anaların kendi seslerini tüm kamuoyuna taşıyarak, Alevi bilgisinin yaşayan hafızasını görünür kılmaktadır.
Ansiklopedi, başta Alevi kurumlarının, topluluklarının, entelektüellerin, araştırmacıların ve yol önderlerinin desteğiyle daha da gelişebilir, güçlenebilir ve büyüyebilir. Bu kolektif katkılar sayesinde Alevi bilgisinin korunması ve geleceğe aktarılması için yeni olanaklara ve imkânlara ulaşacaktır.
Alevi Ansiklopedisine Nasıl Katkı Sunabilirsiniz?
Akademi dünyasındakiler;
Bugüne kadar birçok akademisyen, araştırmacı ve öğrenci, tezler, makaleler, kitap bölümleri ve konferans sunumlarıyla Alevilik çalışmalarına önemli katkılar yapmıştır. Alevi Ansiklopedisi, bu çalışmaların ansiklopedi maddelerine dönüştürülmesini teşvik etmektedir.
Ansiklopediye iki temel formatta madde sunabilirsiniz: (1) Etnografik, anstopolojik, sosyolojik, teolojik, tarihsel vb. betimleyici, klasik ansiklopedi ve sözlük formatındaki maddeler; (2) Tematik maddeler – örneğin “Alevi diasporası ve gençlik” gibi daha geniş bağlamlı, kategoriler ve tartışmaları ele alan yazılar. (3) daha önce tez, makale, kitap bölümü, ansiklopedi veya sözlük maddesi gibi yayımlanmış eserler de Alevi Asniklopedisinin belirlediği formatlara uyarak yeniden düzenlenebilir.
Alevi ansiklopedisi aynı madde hakkında birden fazla girişi kabul ederek, Alevi toplumunun kültürel çeşitliliğine ve entelektüel zenginliğine de alan açmaktadır. Alevilik üzerine çalışan farklı kuşakalrdan tüm akademisyenleri, yayımlanmış eserlerinden başlamak üzere, katkı sunmaya davet ediyoruz. Alevi Ansiklopedisi, akademik bilgiyi kamusal bir anlayışa dönüştürmenin ve uzun vadeli korunmasını sağlamanın bilimsel, anlamlı ve görünür bir yolunu sunmaktadır.
Entelektüeller, Araştırmacılar;
Alevi toplumu ekseriyetle modern bilimlerle, akılla, eğitimle, düşünce ve felsefeyle yakından ilişkilidir. Alevi siyaseti de kendi demokratik hakları için uzun bir mücedele tecrübesine sahiptir. Dolayısıyla gerek Alevi entelektüellerce gerekse yol önderlerince bugüne değin yayımlanmış ciddi bir külliyetmavcuttur. Alevi Ansiklopedisi bu büyük bilgi deryasın da kapsamak ve okuruna kısa, sade, özlü aktarmak amacındadır. Alevi toplumunun kendi kaleminden, kendi dilinden, kendi sesinden, kendi anlam ve duygu dünyasından konuşan yazarlar ve araştırmacılar da Alevi Ansiklopedisince belirlenmiş çerçevede fikirlerini ve çalımalarnı paylaşabilirler.
Geçmişte veya bugün ürettiğiniz her tür Alevilik bilgisi bu platform aracılığıyla geniş bir okur kitlesine ulaşabilir. Web sitemiz, madde hazırlarken uyulması gereken teknik ve üslup kurallarını açıkça sunmaktadır. Ayrıca yazınızı ansiklopedinin üslubuna (açık, özlü, kaynaklandırılmış ve erişilebilir) uygun hale getirmenize yardımcı olacak bilgilendirici kılavuzlara da ulaşabilirsiniz.
Pirler/Dedeler/Babalar ve Analar;
Alevi Ansiklopedisiyle irtibata geçip, gelecek adımları hem Avrupa’da hem Türürkiye’de planlanmış Pirler ve Analar Çalıştaylarına katılabilir, Yayın Kurulu ve Bilimsel Danışma Kurulundan uzman akademisyenlerle çalışıp, Yol Önderlerinin Dilinden bölümüne sizler de katkıda bulunabilirsiniz. Alevi teolojisi, mitolojisi, ritüelleri, gelenekleri ve daha birçok başlıkta, atalarınızdan devraldığınız bilgileri gelecek kuşaklara, çok dilli bir dijital platformda aktarabilirsiniz.
Alevi Ansiklopedisi, açık, katılımcı ve uzun soluklu bir akademik girişimdir. İster akademisyen, araştırmacı, toplum önderi, öğrenci olun, ister din, kültür, tarih ya da diaspora çalışmaları alanında faaliyet gösteren bir kurumun parçası olun — katkınız önemlidir.
Alevi Ansiklopedisine katkı yalnızca yazı hazırlamakla sınırlı değildir. Bu anlamlı projeye bağış yaparak çalışmaların sürdürülebilirliğine doğrudan destek olabilirsiniz; web sitemizde yer alan güvenli bağış sekmeleri aracılığıyla katkınız, ansiklopedinin teknik altyapısının, çeviri süreçlerinin ve yeni içeriklerin hazırlanmasına kaynak sağlamaktadır. Ayrıca gönüllü ol kayıt formunu doldurarak redaksiyon, çeviri, arşiv düzenleme, görsel-işitsel içerik üretimi gibi farklı alanlarda ekibe katılabilir, bilgi ve deneyiminizi paylaşabilirsiniz. Dilerseniz abone ol sistemi üzerinden email adresinizi kaydedebilir ve yeni yayımlanan maddeler ve videolar hakkında bültenler aracılığıyla düzenli bilgilendirmeler alabilirsiniz. Böylece ansiklopedinin gelişmelerinden, etkinliklerden, sempozyum ve çalıştaylardan da doğrudan haberdar olma imkanına sahip olursunuz.
Alevi bilgisini kuşaklar ve coğrafyalar arasında belgelemek, korumak ve paylaşmak için yürütülen bu kolektif çabaya sizleri içtenlikle davet ediyoruz.
👉 Başlangıç için:
🌐 www.aleviansiklopedisi.com
📩 info@aleviansiklopedisi.com
